Η Ευρώπη υπερηφανεύεται ως παγκόσμιος ηγέτης στις ελευθερίες του Τύπου, αλλά πολλοί Ευρωπαίοι δημοσιογράφοι απειλούνται όλο και περισσότερο.
Σε δημοσίευμά του το Politico καταγράφει βίαιες επιθέσεις, μια σειρά δολοφονιών, διαδικτυακές απειλές και λεκτική κακοποίηση βάζουν τους επαγγελματίες των μέσων μαζικής ενημέρωσης σε μεγάλο μέρος της Ηπείρου.
Τους τελευταίους δύο μήνες, αντιεμβολιαστές εισέβαλαν στα στούντιο της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης RTV της Σλοβενίας.
Ένας δημοσιογράφος που εργάζεται για την ιταλική La Repubblica χτυπήθηκε στο πρόσωπο κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας ενάντια στους περιορισμούς για την πανδημία.
Ένας Ολλανδός δημοσιογράφος δέχτηκε επίθεση με βόμβες μολότοφ στο σπίτι του. Οι διαδηλωτές πέταξαν κροτίδες και πυρπόλησαν αυτοκίνητα σε κυπριακό τηλεοπτικό σταθμό.
Και τα τελευταία χρόνια, δημοσιογράφοι δολοφονήθηκαν στη Μάλτα, τη Σλοβακία, την Ελλάδα και την Ολλανδία.
Η αναφορά στον Καραϊβάζ
Το δημοσίευμα αναφέρεται και στη δολοφονία του έλληνα δημοσιογράφου, Γιώργου Καραϊβάζ, ενώ φιλοξενεί δηλώσεις του γιού του.
«Ο θάνατος του πατέρα μου δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό», δήλωσε ο 20χρονος Δημήτρης Καραϊβάζ, γιος του Έλληνα ερευνητικού δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ, ο οποίος δολοφονήθηκε τον Απρίλιο. Ο Τύπος «δεν είναι αρκετά ελεύθερος», είπε.
Είναι ένα πρόβλημα που φτάνει στον πυρήνα της ΕΕ – ένα θεσμικό όργανο που βασίζεται σε δεσμεύσεις για την υπεράσπιση των δημοκρατικών αρχών, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης. Οποιαδήποτε αποτυχία να τηρηθούν αυτές οι υποσχέσεις κινδυνεύει να διαβρώσει την εμπιστοσύνη σε ένα όργανο που ήδη αγωνίζεται να αποτρέψει τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση μεταξύ πολλών δικών του μελών.
Αυτή την εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εκδώσει νέες συστάσεις για την ασφάλεια των μέσων ενημέρωσης για τις χώρες της ΕΕ. Στόχος η βελτίωση των νομικών υπηρεσιών και της κρατικής προστασίας για τους δημοσιογράφους πέφτουν θύματα βίας. Ένα πολύτιμο δυνητικό υποπροϊόν: συμβάλλετε στη διατήρηση των αρχών του μπλοκ.
«Η πληροφόρηση είναι δημόσιο αγαθό», δήλωσε την Τετάρτη η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης. «Πρέπει να προστατεύσουμε αυτούς που δημιουργούν τη διαφάνεια – τους δημοσιογράφους». Το επόμενο έτος, πρόσθεσε, η Επιτροπή θα προτείνει έναν νόμο για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης που αποσκοπεί στη διαφύλαξη της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης.
Αλλά δημοσιογράφοι, ακτιβιστές και ειδικοί λένε ότι αυτές οι ενέργειες είναι απλώς τα πρώτα βήματα σε ένα μακρύ ταξίδι για την εξάλειψη μιας ανησυχητικής πολιτιστικής αλλαγής.
«Υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν σε επίπεδο ΕΕ, τα οποία δεν θα χωρέσουν ποτέ σε μία μόνο οδηγία ή σύσταση για την ασφάλεια των δημοσιογράφων», δήλωσε ο Μάθιου Καρουάνα Γκαλίζια, η μητέρα του οποίου, η Μαλτέζα δημοσιογράφος Ντάφνε Καρουάνα Γκαλίζια, δολοφονήθηκε το 2017.
Επιθέσεις και απειλές
Οι δημοσιογράφοι σε ολόκληρη την ΕΕ αντιμετωπίζουν απειλές και εκφοβισμούς στα σπίτια τους, στα γραφεία τους, στο διαδίκτυο και ενώ δεν δημοσιεύουν. Ενώ ορισμένοι έχουν λάβει υποστήριξη από τις τοπικές αρχές, άλλοι λένε ότι στις χώρες τους πολιτικοί και υπηρεσίες επιβολής του νόμου είναι μέρος του προβλήματος.
«Η ΕΕ είναι η ασφαλέστερη περιοχή στον κόσμο για να είναι δημοσιογράφος και το νομικό πλαίσιο εδώ είναι φυσικά το ισχυρότερο στον κόσμο επίσης», δήλωσε ο Jamie Wiseman, υπεύθυνος υπεράσπισης με έμφαση στην Ευρώπη του International Institute Institute.
Αλλά υπάρχουν «τεράστιες» ανισότητες, είπε, στο «πόσο σοβαρά αντιμετωπίζεται η ασφάλεια των δημοσιογράφων, με μια πολύ ανισόρροπη απάντηση από τις αρχές σε διάφορα μέρη της ΕΕ».
Το έργο Media Freedom Rapid Response έχει τεκμηριώσει 202 παραβιάσεις της ελευθερίας του Τύπου στην ΕΕ και τις υποψήφιες χώρες της το πρώτο εξάμηνο του 2021. Το 45 % αυτών των περιστατικών αφορούσαν λεκτικές απειλές, ενώ το 20 % αποτελούνταν από σωματικές επιθέσεις και το 11 % ήταν επιθέσεις ή απειλές κατά περιουσίας.
Η ΕΕ κάνει τα πρώτα της βήματα
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ετοιμάσει ένα σύνολο συστάσεων ως μέρος του ευρύτερου σχεδίου της για την αντιμετώπιση της ασφάλειας των μέσων ενημέρωσης.
Η οδηγία, η οποία θα κυκλοφορήσει την Πέμπτη, παρακαλεί τα κράτη μέλη να αναλάβουν σημαντική δράση, σύμφωνα με πληροφορίες του POLITICO.
Η ΕΕ θα μπορούσε επίσης να αντλήσει τον νέο της Ευρωπαίο Εισαγγελέα, ο οποίος προς το παρόν έχει περιορισμένες αρμοδιότητες, όπως η απάτη στον προϋπολογισμό που σχετίζεται με τα κονδύλια της ΕΕ.
Ο Rossen Bossev, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων-Βουλγαρίας, είπε ότι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν από μόνες τους.
Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα «πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι τα ζητήματα επιβολής του νόμου, η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, η έλλειψη αποτελεσμάτων στην καταπολέμηση της διαφθοράς και της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης είναι προβλήματα που συνδέονται όλα», είπε.
Στην Ελλάδα, ο νεότερος Καραϊβάζ έβγαλε το φακό. Ο στόχος, είπε, πρέπει να είναι μια ευρύτερη κοινωνική αλλαγή.
«Ο πατέρας μου», είπε, «θα συγχωρούσε τους δολοφόνους του και θα προσπαθούσε να βρει τον συστηματικό λόγο πίσω από τον οποίο σκοτώθηκε».