Διάλογος τελικά μπορεί και πρέπει να γίνει όχι κατ’ ανάγκη πάνω σε απαράδεκτες, εκτός διεθνούς δικαίου αξιώσεις της Τουρκίας που πλήττουν την ελληνική κυριαρχία
Ο Ταγίπ Ερντογάν μάς απειλεί ξεδιάντροπα με πόλεμο. Ο Χουλουσί Ακάρ όμως θέλει να έλθει στην Αθήνα για διάλογο. Γιατί λοιπόν µε διπλωµατική ευελιξία δεν τον καλούμε να δούμε τι διάλογο εννοεί; Αλλά οι φωνές εναντίον του διαλόγου αυξάνονται τελευταία με τα δύο διαχρονικά επιχειρήματα (μιας σχολής σκέψης τουλάχιστον): Πρώτον, «η Τουρκία θέλει να μας σύρει σε διάλογο εφ’ όλης της ύλης, να μας εξαναγκάσει να συζητήσουμε τα πάντα, να μας επιβάλει την ατζέντα της, να… να…». Και αυτό εμείς δεν θα πρέπει ποτέ να το δεχθούμε. Επομένως δεν κάνουμε διάλογο. Δεύτερον, «διάλογος με το περίστροφο στον κρόταφο δεν γίνεται». Και επειδή η Τουρκία σχεδόν πάντοτε κραδαίνει το περίστροφο, απειλεί, εκβιάζει, δεν κάνουμε επίσης διάλογο.
Και κατά κανόνα για τη σχολή αυτή εάν δεν ισχύει το ένα επιχείρημα («περίστροφο στον κρόταφο»), τότε ισχύει οπωσδήποτε το άλλο («διάλογος εφ’ όλης της ύλης») ή βέβαια και τα δύο μαζί. Και ως εκ τούτου τα περιθώρια του διαλόγου ακυρώνονται πλήρως και η ευκαιρία για άνοιγμα της διαδικασίας ειρηνικής επίλυσης των διαφορών εξαφανίζεται καθώς η Τουρκία επιμένει σε διάλογο με την ατζέντα και την επιθετικότητά της. Και ας επισημαίνει σύσσωμη η διεθνής κοινότητα ότι τα προβλήματα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας θα πρέπει να λυθούν μέσω διαλόγου.
Μολονότι τα επιχειρήματα αυτά εμφανίζουν κάποια προκαταρκτική αξία, δεν μπορούν ωστόσο να αποτελούν και κατευθυντήριες γραμμές πολιτικής παρά μόνο εάν στόχος είναι η ακινησία, η μη επίλυση των προβλημάτων. Γιατί διάλογος τελικά μπορεί και πρέπει να γίνει όχι κατ’ ανάγκη πάνω σε απαράδεκτες, εκτός διεθνούς δικαίου αξιώσεις της Τουρκίας που πλήττουν την ελληνική κυριαρχία. Η ελληνική πλευρά έχει τις διπλωματικές ικανότητες να οριοθετήσει την ατζέντα του διαλόγου. Σημασία έχει να μπούμε «στο τούνελ του διαλόγου», έστω ενός «διαλόγου ιδεών». Και όπως έλεγε ο Γιτζάκ Ράμπιν, «όταν μπεις στο τούνελ, κάποια στιγμή θα βγεις σε ξέφωτο».
Εστω και χωρίς αφελώς υψηλές προσδοκίες. Το ενδιαφέρον είναι ότι κάποιος διάλογος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας ήδη γίνεται πάνω, λ.χ., στη «θετική ατζέντα». Ενώ ο Πρωθυπουργός επιδιώκει συνάντηση/διάλογο με τον πρόεδρο Ερντογάν (όπως λ.χ. στη σύνοδο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας στις 6 Οκτωβρίου) χωρίς να φοβάται το «περίστροφο» ή την «ατζέντα». Αλλά από εκεί και πέρα αρχίζουν να λειτουργούν διάφορα φοβικά σύνδρομα που μαζί με τα επιχειρήματα που προαναφέραμε μας οδηγούν να μην κάνουμε διάλογο ακόμα και για θέματα που εμφανώς μας εξυπηρετούν (όπως για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης – ΜΟΕ).
Αλλά όπως λέγει και ο κορυφαίος διπλωμάτης και επικεφαλής των διερευνητικών συνομιλιών πρέσβης Παύλος Αποστολίδης, «δεν συμφωνώ με την άποψη ότι εμείς θα δεχθούμε να κάνουμε διάλογο μόνο όταν εκείνοι σταματήσουν να δημιουργούν θέματα, υπερπτήσεις, δηλώσεις, κ.λπ. Ο διάλογος χρειάζεται για να κατεβάσει την ένταση και μπορεί να γίνει σε διάφορα επίπεδα (…). Ενα μεγάλο μέρος των προβλημάτων στα Ελληνοτουρκικά είναι στρατιωτικά. Το να μη μιλούν οι στρατιωτικοί μεταξύ τους δεν είναι καλό» (συνέντευξη, «Το Βήμα», 23/10).
Το καλό κλίμα και η αμοιβαία εμπιστοσύνη αποτελούν σημαντικούς συντελεστές για έναν αποτελεσματικό διάλογο, πολύ περισσότερο για μια καρποφόρα διαπραγµάτευση. Αλλά όλα αυτά (κλίµα και εµπιστοσύνη) επιτυγχάνονται και µέσω του διαλόγου. Για όσο δεν γίνεται διάλογος η Τουρκία και ο πρόεδρος Ερντογάν διευρύνουν και το πεδίο αντιπαράθεσης και την ατζέντα των διεκδικήσεων. Το βλέπουμε, το ζούμε. Ας βγάλουμε τα συμπεράσματα. Διάλογο κάνεις στα δύσκολα έστω και χάριν του διαλόγου. To τρίπτυχο της ΕΕ: διάλογος, διάλογος, διάλογος. Οπως έλεγε ο Ζ. Μονέ, αν δεν κάνεις διάλογο, συνήθως κάνεις πόλεμο…
Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι καθηγητής, πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ